Założenie fundacji to sposób na realizację ważnych celów społecznych, charytatywnych czy edukacyjnych. Proces ten wymaga dokładnego planowania i spełnienia określonych wymogów prawnych. W tym poradniku przeprowadzę Cię przez wszystkie niezbędne etapy założenia fundacji w Polsce – od koncepcji, przez rejestrację, aż po rozpoczęcie działalności.
Czym jest fundacja i kiedy warto ją założyć
Fundacja to organizacja non-profit powołana do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. W przeciwieństwie do stowarzyszenia, fundacja opiera się na majątku (funduszu założycielskim), a nie na członkostwie osób.
Warto rozważyć założenie fundacji, gdy:
- Chcesz realizować długofalowe cele społeczne
- Dysponujesz określonym majątkiem na start
- Zależy Ci na profesjonalnej formie działalności dobroczynnej
- Planujesz pozyskiwać środki od darczyńców i z grantów
Fundacja może działać w obszarach takich jak: ochrona zdrowia, pomoc społeczna, ochrona środowiska, edukacja, kultura, rozwój gospodarczy czy ochrona praw człowieka.
Przygotowania przed założeniem fundacji
Zanim przystąpisz do formalnej rejestracji, wykonaj następujące kroki:
1. Określ precyzyjnie misję i cele fundacji – zastanów się, jaki konkretny problem społeczny chcesz rozwiązać
2. Przygotuj koncepcję działania i szczegółowy plan finansowy na co najmniej pierwszy rok działalności
3. Wybierz unikalną nazwę fundacji (sprawdź jej dostępność w KRS)
4. Zgromadź fundusz założycielski (minimum 1000 zł)
5. Znajdź kompetentne osoby chętne do pracy w organach fundacji
Fundusz założycielski to majątek, który fundator przekazuje na realizację celów fundacji. Minimalnie wynosi 1000 zł, ale w praktyce warto dysponować większą kwotą, adekwatną do planowanych działań. Dla fundacji o ambitnych celach rekomenduje się kwotę kilku lub kilkunastu tysięcy złotych.
Sporządzenie aktu fundacyjnego i statutu
Akt fundacyjny i statut to fundamentalne dokumenty niezbędne do rejestracji fundacji, które określają jej tożsamość i zasady funkcjonowania.
Akt fundacyjny
Akt fundacyjny musi być sporządzony w formie aktu notarialnego i powinien zawierać:
– Dane fundatora/fundatorów (imię, nazwisko, adres, PESEL)
– Jednoznaczne oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji
– Precyzyjne określenie celu fundacji
– Wskazanie majątku przeznaczonego na realizację celów (fundusz założycielski)
– Określenie statutu fundacji lub upoważnienie do jego ustalenia
Statut fundacji
Statut to dokument określający zasady funkcjonowania fundacji. Powinien zawierać:
– Nazwę, siedzibę i majątek fundacji
– Cele, zasady, formy i zakres działalności
– Skład, organizację i kompetencje organów fundacji
– Sposób powoływania i odwoływania członków organów
– Zasady dokonywania zmian w statucie
– Warunki połączenia lub likwidacji fundacji
Dobrze przemyślany statut to podstawa sprawnego funkcjonowania fundacji. Warto skonsultować jego treść z prawnikiem specjalizującym się w prawie fundacyjnym. Dobry statut zapobiega wielu potencjalnym konfliktom i problemom w przyszłości.
Rejestracja fundacji w KRS
Po przygotowaniu dokumentów czas na rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym:
1. Wypełnij formularz KRS-W20 (wniosek o rejestrację) wraz z odpowiednimi załącznikami KRS-WK, KRS-WM
2. Dołącz wymagane załączniki:
– Akt fundacyjny
– Statut fundacji
– Protokół z posiedzenia zarządu (jeśli został już powołany)
– Listę członków zarządu z adresami zamieszkania
– Wzory podpisów członków zarządu poświadczone notarialnie
– Dowód opłacenia funduszu założycielskiego (potwierdzenie przelewu)
3. Wnieś opłatę sądową (obecnie 250 zł) i opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (100 zł)
4. Złóż komplet dokumentów w wydziale gospodarczym sądu rejonowego właściwego dla siedziby fundacji
Czas oczekiwania na rejestrację wynosi zwykle 2-4 tygodnie, ale może się wydłużyć, jeśli sąd dopatrzy się braków formalnych we wniosku. Warto dokładnie sprawdzić wszystkie dokumenty przed złożeniem, aby uniknąć wezwania do uzupełnienia braków, co znacznie wydłuża proces.
Formalne rozpoczęcie działalności
Po uzyskaniu wpisu do KRS fundacja uzyskuje osobowość prawną, ale to dopiero początek formalności:
1. Uzyskaj numer REGON w Głównym Urzędzie Statystycznym (wniosek RG-1) – możesz to zrobić online przez stronę CEIDG
2. Otwórz rachunek bankowy dla fundacji – porównaj oferty różnych banków, niektóre oferują korzystniejsze warunki dla organizacji pozarządowych
3. Uzyskaj Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP) w urzędzie skarbowym (formularz NIP-8)
4. Zgłoś fundację jako płatnika składek do ZUS (jeśli planujesz zatrudniać pracowników)
5. Powiadom właściwego ministra o powstaniu fundacji (zależnie od profilu działalności)
Wybór systemu księgowego
Fundacja musi prowadzić księgowość zgodnie z ustawą o rachunkowości. Masz dwie opcje:
– Zatrudnienie księgowego lub biura rachunkowego specjalizującego się w obsłudze NGO
– Prowadzenie księgowości we własnym zakresie (wymaga odpowiedniej wiedzy i doświadczenia)
Jeśli planujesz ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego (OPP) i możliwość otrzymywania 1,5% podatku, musisz prowadzić pełną księgowość. Status OPP można uzyskać po minimum 2 latach działalności.
Pozyskiwanie środków na działalność
Fundacja może finansować swoją działalność z różnych źródeł:
– Darowizny od osób fizycznych i prawnych – buduj bazę regularnych darczyńców
– Dotacje i granty (samorządowe, rządowe, unijne, od prywatnych fundacji grantodawczych)
– Zbiórki publiczne (wymagają zgłoszenia na portalu zbiorki.gov.pl)
– Działalność gospodarcza (jeśli przewidziana w statucie)
– 1,5% podatku (po uzyskaniu statusu OPP)
– Sponsoring i długofalowa współpraca z biznesem
Pamiętaj, że prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację jest możliwe, ale musi być działalnością dodatkową, wspierającą realizację celów statutowych. Dochód z tej działalności nie może być dzielony między fundatorów czy członków organów, a musi być przeznaczony na cele statutowe.
Najczęstsze wyzwania i jak im sprostać
Prowadzenie fundacji wiąże się z pewnymi trudnościami:
1. Obciążenia biurokratyczne – rozwiązanie: dobrze zorganizowany system dokumentacji i terminarz obowiązków sprawozdawczych. Warto stworzyć roczny kalendarz z wszystkimi terminami składania sprawozdań i deklaracji.
2. Trudności w pozyskiwaniu funduszy – rozwiązanie: dywersyfikacja źródeł finansowania i budowanie trwałych relacji z darczyńcami. Nie polegaj tylko na jednym źródle finansowania.
3. Brak doświadczenia w zarządzaniu – rozwiązanie: regularne szkolenia, konsultacje z ekspertami, networking z innymi organizacjami. Warto dołączyć do federacji organizacji pozarządowych w swoim regionie.
4. Koszty prowadzenia – rozwiązanie: precyzyjne planowanie budżetu, korzystanie z pracy wolontariuszy, współdzielenie zasobów z innymi organizacjami, poszukiwanie partnerów oferujących bezpłatne usługi (pro bono).
Miesięczne koszty prowadzenia fundacji zależą od skali działalności, ale należy liczyć się z wydatkami na księgowość (300-1000 zł), obsługę prawną, lokal, wynagrodzenia oraz koszty realizacji projektów. Warto rozważyć współdzielenie przestrzeni biurowej z innymi organizacjami lub skorzystanie z oferty inkubatorów dla NGO.
Założenie fundacji to proces wymagający cierpliwości, dokładności i zaangażowania, ale dający ogromną satysfakcję z realizacji ważnych społecznie celów. Dobrze zaplanowana i profesjonalnie prowadzona fundacja może skutecznie odpowiadać na istotne problemy społeczne i przynosić realną, pozytywną zmianę w wybranym obszarze działalności. Kluczem do sukcesu jest jasna misja, transparentne działanie i konsekwentne dążenie do wyznaczonych celów.